Gebze Tarihi (Libyssa, Dakibyza)
Makale: Özhan Öztürk
Gebze‘de ilk kurulan yerleşim olan Libyssa[1], Sinus Atacenus’un kuzey sahilinde Nikea ile Khalkedon arasında antik bir kentin adıdır[2]. MÖ 183 yılında Kartacalı politikacı ve general Hannibal, Roma askerleri tarafından yakalanmaksa burada intihar etmiştir[3].
Yaşlı Pliny, Hannibal’ın ölümü öyküsünü bildirmesine rağmen ne onun zamanında ne
de Libyssus nehrinin suladığı Libyssa ülkesinden bahseden Appianus’unkinde[4] (95-165) bu isimde bir kentin varlığı söz konusu değildir. Bu dönemde Dakibyza[5] adını aldığı sanılan kent, Orhan Gazi döneminde Osmanlılar tarafından ele geçirilmiş ve Gebğbüze olarak adlandırılıp, zamanla Gebze’ye dönüşmüştür[6]. 1940’da Dörner ve sonrasında Arif Müfit Mansel’in Kutluca tümülüsünde yaptığı kazılarda mezar zamanında soyulmuş olduğundan bir şey bulunamamışsa da MÖ 4. Yüzyıla tarihlenmiş bir giriş (dromos) ile gömüt odasından
oluştuğu görülmüştür.
1906 yılında Alman arkeolog Theodor Wiegand (1864-1936) Hannibal’ın mezarını bulmak için Gebze’nin güneydoğusundaki Yılanca Tepe’yi kazmışsa da 9. Yüzyıla ait bir manastır kalıntı bulabilmiştir. Bugün mezarın bulunduğuna inanılan yer TÜBİTAK arazisi içinde yer almaktadır.
Gebze’nin kuzeybatısında 1523 yılında Mimar Sinan’ında katkısıyla inşa edilen Çoban Mustafa Paşa Külliyesi cami, türbe, medrese, kütüphane ve darüşşifa bölümlerinden oluşmaktadır.
Kaynak: Özhan Öztürk. Pontus: Antik Çağ’dan Günümüze Karadeniz’in Etnik ve Siyasi Tarihi (Genişletilmiş 3. Baskı). Nika Yayınları. Ankara, 2016
Kocaeli, İzmit Tarihi Makale Serim
Antik Çağ’da Kocaeli: Astakus, Olbia
Nikomedeia, İzmit: Antik Çağ Tarihi
Nikomedeia, İzmit Tarihi: Bizans ve Selçuklu dönemi
İzmit Osmanlı dönemi tarihi
İşgal Döneminde İzmit: Kuva-yı İnzibatiye, Yunan İşgaline direniş, Yahya Kaptan Olayı ve Gazeteci Ali Kemal’in katli
Kocaeli Cumhuriyet dönemi, Tarihi Eserler ve Sikkeler
Kandıra, Kerpe ve Kefken Tarihi
Gebze Tarihi (Libyssa, Dakibyza)
Karamürsel Tarihi (Praenetus, Drepanum, Hellenopolis)
Notlar
Ayrıca Bkz. Kefken Adası
[1] Yunanca Λιβυσσα veya Λίβισσα
[2] Ptol. V.1.13
[3] Plutarch, Titus Flamininus 20; Plinius, Naturae Historiae V.43; Ammian. 22.9
[4] Appian, Suriye Savaşları, 11
[5] Yunanca Δακίβυζα. Kent adı Daki(a) + (Trak dilinde) Byza “köy” kelimelerinin birleşiminden oluşmuş gibi görünmüştür. Dakia (Δακία), bugünkü Romanya civarında yaşayan bir Trak kavminin adı olup (tekil Dakus, çoğul Daki), Yunanlılar tarafından Getler olarak adlandırılmışlardır (Strabo, Geographia VII, 13)
[6] Evliya Çelebi kent adını Türkçe yerel folklora dayandırarak “Gel bize” olarak nakletmiştir. Oysa Dagibiza kelimesi Türk ağzında önce Gibiza’ya sonra Gebze’ye dönüşmüş olmalıdır.